TETRADRACHME

Jaren geleden, toen we vakantie vierden in het plaatsje Kokkari op Samos, hebben we een dagtocht naar Epheze gemaakt, de antieke stad in Turkije.
Bij Epheze waren allerlei snuisterijen te koop, en mijn aandacht werd getrokken door een tafel met een aantal oude munten. Eén in het bijzonder vond ik de moeite waard, omdat daar een uil opstond, die ik kende uit de camp film 'Clash of the Titans' (1981), Bubo heette hij. De verkoper beweerde dat de meeste munten door zijn vader opgegraven waren in de tijd dat Epheze nog vrij toegankelijk was, en iedereen er kon doen wat hem goeddunkte. Het klonk mij aannemelijk in de oren, omdat op andere archeologische plaatsen in Turkije er geen enkele aandacht was voor bescherming van de oudheidkundige zaken, die overal te vinden waren. Het blijkt nu dat de munt een gaaf exemplaar is van de tetradrachme, die omstreeks 500 v.C. verscheen in Athene, met op de voorzijde het hoofd van de godin Athena en op de keerzijde de afbeelding van een uil. Een zware zilveren munt, die per stuk gemaakt werd, wat ervoor gezorgd heeft dat geen enkele munt er hetzelfde uitziet. In de daaropvolgende eeuwen zou dit type munt een soort internationaal betaalmiddel worden in het hele Middellandse Zeegebied en een lange traditie kennen, dit in tegenstelling met de voorgaande munten die nooit een dergelijke verspreiding en allure hebben gekend. De Atheense muntenreeks bestond maar liefst uit 15 en later 16 verschillende waarden, van de dekadrachme (met een waarde van 10 drachmen) tot de kleinste hemitetartemorion (met een waarde van 1/8 obool; 1 drachme was 6 obolen waard). De tetradrachme was de belangrijkste denominatie.
Omdat de (tetra)drachme, in tegenstelling met de eerste Atheense munten, of de munten van de andere Griekse stadstaten, in het hele Middellandse Zee gebied werd gebruikt, is ze het tastbare bewijs van de handelsmacht en het politieke prestige van de stadstaat Athene. Ze getuigt naast het esthetische kunnen van de Grieken ook van de aanzienlijke mate waarin de geldeconomie in hun dagelijkse leven was binnengedrongen. 
Doordat de uil een nachtdier is en bijgevolg dingen kan zien die anderen niet zien, stond hij symbool voor de wijsheid. Daarom werd Athena, de Griekse godin van de wijsheid vergezeld door een uil. Ook zien we in de linkerbovenhoek een olijftak. Deze werd in de Oudheid eveneens in verband gebracht met de godin Athena. Zij zou een olijftak geplant hebben op de Akropolis tijdens een weddenschap met de zeegod Poseidon om de heerschappij over Attica. Dat de olijftak al gauw een sacrale betekenis met zich mee kreeg blijkt uit het feit dat uit het hout van olijfbomen godenbeelden werden gesneden. Zo bestond ook het heilige bos in Olympia uit olijfbomen, en takken daaruit werden overhandigd aan de winnaars bij de spelen. Ook werden bij verschillende gelegenheden overwinnaars en triomfators, niet alleen met lauwerkransen getooid, maar ook met kransen, geweven van olijftakken.

Rechts van de uil staan de drie eerste letters van het woord ‘Athene’.
De Atheense (tetra)drachme kent een lange geschiedenis, ze was de eerste internationale munt die gebruikt werd op het Europese vasteland en illustreert dan ook de wens tot ‘open grenzen’ en eenheid. Eigenlijk een voorloper van de euro.