FREE VILLAGE EERBEEK

Vergeten Pop Festivals deel 2
FREE VILLAGE 
13  en 14 september 1969

MEN HEEFT EEN IDEALISTISCH WERELDJE OP PAPIER GEZET
Eén van die landelijke dorpjes zoals er zovelen op de Veluwe zijn neergestrooid.
Eerbeek ligt tegen de Veluwezoom in de stedendriehoek Zutphen - Apeldoorn - Arnhem.
's Zomers is het een aantrekkelijk plaatsje voor toeristen; de plaatselijke VVV heeft hier en daar een bank neergezet en de hoofdstraat, de Loenenseweg opgesierd met van bloembakken voorzienen houten torentjes.
Als het geen zomer is zijn de ruim zesduizend bewoners op elkaar aangewezen.
Steeds meer stadsmensen gaan in Eerbeek wonen; er is een bungalowwijk in aanbouw.
De straten zijn breed en omzoomd met bomen, er zijn veel plantsoenen en plantsoentjes.
Eerbeek is een groen dorp, de belangrijkste bron van werk is de papierindustrie.

Eerbeek, krijgt vandaag en morgen een invasie te verwerken.
Vanaf zaterdag 10 uur tot zondagmorgen 10 uur is Eerbeek "Free Village".
Wijkplaats voor jongeren.
Dan vindt er een manifestatie plaats, die duizenden popfans uit heel Nederland naar dit rustieke dorpje zal trekken, dat dan zo rustiek niet zal zijn.

Op twintig plaatsen zullen aan huizen grote trossen luchtballonnen boven Eerbeek zweven.
De strenge verkeersborden zullen opgevrolijkt zijn met kleurrijke stukken karton.
De jeugd zal er 24 uur lang op vijf plaatsen constant worden beziggehouden, voor de ongeorganiseerde jeugd is dit maal iets prachtigs georganiseerd.
Eind vorig jaar is Free Village geboren in "Toet 103", het jongeren project van de Stichting Dorpshuis Eerbeek.
Plan was om Free Village in juni te houden.

Eddy Determeyer: Bert Jansen, een vriend van mij ontmoette ik voor het eerst in de lente van 1969, toen had hij in de beperkte kring van blues liefhebbers al naam gemaakt als 'de beste blues harmonica-speler van Nederland'.
We waren beide betrokken bij de voorbereidingen voor 'Free Village Eerbeek", een ludieke 24-uurs manifestatie die in september 1969 plaatsvond.
Bert, die toen leerling was aan de Arnhemse Kunstakademie, had de versiering en verlichting van het Gelderse dorp op zich genomen, ik de public relations.
(Nog steeds vind ik het jammer, dat één van mijn suggesties voor de aankleding van de omgeving, namelijk het beschilderen van de plaatselijke varkens en koeien, niet door de rest van de staf is overgenomen).
"Dat ligt te gevoelig bij de bevolking," meende men.
Helaas, twee weken voor het festival, verdween Bert Jansen; er uit gestapt.

Je zult Eerbeek zien opleven.
Gert van Driel, een van de personen die dit kunst- en vliegwerk op stapel heeft gezet.
"De laatste maanden heb ik niet stil kunnen zitten", zegt hij.
"Wanneer ik niet in de vrachtwagen zit, werk ik aan "Free Village".
Het gaat er om spannen."
Naast zijn werk als chauffeur was hij druk met het management van Straight Flush, een 10-mans soulband.
Als oefenruimte werd een gedeelte van de garage ingericht.
Daar kwamen zoveel mensen een kijkje nemen dat we die ruimte wat gezelliger zijn gaan maken.
Iedereen nam wat meubilair mee, we timmerden er een bar in en nu is die garage een druk bezocht jeugdcentrum.

Begin 1968 liet Gert vier beatgroepen naar Eerbeek komen, waaronder Blues Dimension. "Alleen die band vroeg al 600 gulden. Ik had maar 40 gulden op zak, dus ik kneep hem als een oude dief. Maar er kwamen 600 mensen op af, dus daar rolden we goed uit.

Daarna hielden we geregeld muziekavonden in hotel Nijk.

Dat ging tot nu toe van een leien dakje.

Bijna alle bekende Nederlandse popgroepen hebben in Eerbeek gespeeld.
En dan nu "Free Village".
"In het begin keken de mensen hier vreemd tegen Free Village aan.
Maar wanneer je tekst en uitleg geeft en je vraagt of ze mee willen werken, dan draaien ze helemaal bij". 
De organisatie zal geen rooie cent verdienen aan de manifestatie.
We doen al het werk voor noppes. Liefdewerk zullen we maar zeggen.

Men ging praten met de stichting voor sociaal-cu1tureel werk Hellendoorn/Nijverdal, de Hengelose stichting voor buurt -en clubhuiswerk, de stichting 't Klokhuis te Rheden, de stichting voor sociaal cultureel werk Deventer en de Provadya-? groepen uit Arnhem, Deventer, Hengelo en Utrecht.
Het feest in juni kon niet doorgaan: te weinig tijd van voorbereiding.
September werd de nieuwe datum.

Het aantal medewerkers en adviseurs werd uitgebreid, het programma kwam rond.
Alsmede het altijd moeilijke punt van de financiën.
De begroting beloopt een bedrag van f 45.000,-.
Als er zaterdag en zondag 4500 een tientje betalende bezoekers komen, zit de organisatie goed.
De grote man achter het project, Wim Smids (25), verwacht er 7 à 8000 en als hij iemand van de belangrijkheid van het project moet overtuigen, heeft hij het al gauw over 10.000 bezoekers.

Wat vinden deze bezoekers zaterdag en zondag in Free Village?
De meesten van hen zullen waarschijnlijk het grootste deel van hun tijd doorbrengen in een van de grote (32 x 40 meter) - 1400 m2,  tenten, die woensdag en donderdag zijn verrezen op een braakliggend stuk grond op het nieuwe sportterrein.
Een etmaal lang zullen daar non-stop 22 van Nederlands beste en meest bekende groepen optreden, waaronder: Blues Dimension, The Outsiders, Brainbox, The Swinging Soul Machine, The Zipps, The Motions en Shocking Blue.

Shocking Blue

Tijdens de show van de Zipps zullen de dichters Johnny the Selfkicker, Jules Deelder en Peter Schilperoort, hun "Pop & Poetry Acts" opvoeren.
De lichtshows worden verzorgd door Bunk Bessels en de NATU uit Rotterdam.
Er is bewust geen buitenlanse groep geprogammeerd vanwege de vele teleurstellende ervaringen elders op popfestivals.
Het blijkt heel normaal dat een groep niet of te laat arriveert of zich op andere wijze niet aan haar contract houdt.

Het tweede onderdeel van Free Village is de picknick-plaats aan de Doornweg.

Plaats nummer drie is zaal "Nijk" (Loenenseweg) centraal in het dorp, waar experimentele activiteiten zijn te zien en te horen: Fashion Bewegings Tejater, Pieps hofleverancier, Nederlands mimecentrum, De Toneelschuur, bekent van het Electric Center, Paulien de Groot, Henno eggenkamps De Grote Boze Wolf, Wit Theater samen met The Dream, Bewth en Han Bennink en Misja Mengelberg. Ook dichters als Johnny The Selfkicker, Jules Deelder en Hans Verhagen zijn aanwezig. Einstein brengt een electronische act.

In het Dorpshuis, aan de zuidkant van het dorp, verzorgt cineclub Hengelo een gevarieerd programma van experimentele teken- en slapstick films en films met o.a. Wild West, Horror en the Kids. Cineasten Piet Verdonk en Frans Zwartjes zullen hun eigen producten presenteren, en men kan een explicateur van stomme films in actie zien
Ondanks een officiële toezegging komt de maagdenhuisfilm "De Vrije Maagd" niet naar Eerbeek.
Ook richt de AVRO er een provisorische radiostudio in, waar iedereen aan de opnamen kan meewerken.
De TROS komt er radio opnamen maken, "Achter het Nieuws" komt, de NCRV (Twien, 3 oktober) komt en Teleac hoopt er stof te verzamelen voor de nieuwe TV serie "Maatschappijverkenningen".

Tussen het Dorpshuis en de grote poptenten, aan het plantsoen aan de Volmolenweg zal een grootse informatie markt staan.

Meer dan 50 stands, variërend van defensie tot dienstweigeraars, van kunst tot kitsch en van politieke partijen tot drugs, zullen iedere belangstellende informatie verschaffen.
Onder andere kunstenaars Nicolette en Jacques Maagendans (Free Art), Trog Art, Arie de Koff en Piet Hoefsloot zijn aanwezig.
Ook de Real Free Press, Holland Hapt en Omroep 2000 zijn daar te vinden.

Op plaatsen her-en-der over het dorp verspreid is op onregelmatige tijden ook nog het een en ander te doen.
Men kan solderen, schilderen en stellages bouwen.
Men kan zijn mening kwijt in de "Free Village Newspaper", men kan gebruik maken van het gratis openbaar vervoer.

In het dorp staan zes beschilderde zeskantige schuttingen en zes totempalen.
Verder zal Eerbeek zelf tijdelijk herschapen worden in een reusachtig environment.
Over het dorp verspreid vindt men rook- licht- en schuimsculpturen, grote kartonnen kubussen die als vreemde zerfstenen van een ludieke ijstijd overgebleven zijn en agressie-objecten van Franklin Aalders.
Kriskras daartussendoor rijden tractoren met grote platte aanhangwagens, waarop men zich van het ene naar het andere kan laten vervoeren.
Op een van die wagens zal een compleet koffiedrinkend gezin televisie zitten kijken.
Alles is mogelijk.

In het eerste persbericht staat iets over het waarom?
De ontwikkelingen in de pop-avant-garde zijn voor buitenstaanders nauwelijks bij te houden.
Nog slechts een jaar geleden golden "multi-media-sjoo" en "love in" als het non plus ultra van de hippe scene.

De laatste tijd zijn duidelijk andere trends waar te nemen.
Enerzijds is er een grotere politieke bewustwording zich aan het uitkristalliseren, anderzijds komt het meer en meer voor, dat het hippe volkje de grote stad, inclusief de pop tempels ontvlucht om te trachten, door middel van grootscheepse picknick's het verloren gegane contact met de natuur te herstellen.
Free Village zal een doelbewuste poging zijn, enkele van de laatste tendenties in de popwereld te belichten. Daarnaast hoopt free village een eigen bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkelingen binnen deze subcultuur".

Wim Smids: "Het is een wijkplaats voor minderheden, denk aan de vrijplaatsen in de middeleeuwen.
Free Village biedt heel duidelijk een alternatief voor het cultureel gebeuren, de leeglopende schouwburgen, bioscopen en biljartverenigingen.
Het gaat in Free Village om het niet-gebonden element van de mensen.
Je kunt hier in alle vrijheid kiezen.
Het is een groot gebeuren, dat ook op kleinere schaal mogelijk moet zijn.
Het is voor ons een experiment, geen eindstation.
Wij willen de mensen niet overtuigen, de vrijheid van voorkeur blijft vooropstaan"

Verwacht Wim Smids moeilijkheden?
"Nee, ik verwacht geen gedonder.
Alles is met de politie overlegd, al weet je nu natuurlijk niet, wat het maximale samenwerkingsvermogen met de politie is.
Als we het weer tenminste mee hebben, dan wordt het een ontzettend vredige toestand".

Op een stukje papier, in de met stapels papier overladen centrale in het dorpshuis, een uitspraak van Wim Smids: "Deskundigen hebben veel vormen van het vroegere jeugdwerk onderzocht en doodverklaard, wat wij doen is niet alleen onderzoeken wat er van het jeugdwerk nog over is, maar vooral welke jeugdcuUuur nu levend is en wat daarin de mogelijkheden zijn.
Vandaar een manifestatie als Free Village".

Wim Smids, die vanaf dinsdag onafgebroken op het dorpshuis vertoeft, heeft niet alleen alle mogelijke medewerking uit de pop- en undergroundwere1d gekregen: de gemeente, industrieën, kerken, middenstanders, en bevolking hielpen hem ook.
Vooral de Dienst Gemeentewerken heeft hem goed geholpen.
"Hoe dichter het feest nadert", vertelde hij, "hoe meer de bevolking van Eerbeek haar aarzeling lijkt te hebben overwonnen.
Het is een algemeen volksfeest geworden". 
Volksfeest, totaal-gebeuren, popmanifestatie, ludieke speelplaats, environment, subculturele leefruimte of hoe men Free Village ook wil noemen, het doet er allemaal erg weinig toe.

Feit is, dat de stichting dorpshuis Eerbeek te zamen met een hele groep andere instanties, clubs of mensen een idealistisch wereldje op papier heeft gezet, dat zaterdag en zondag harde werkelijkheid moet worden.

ZATERDAG
Op de markt staan bijna vijftig kramen, waarin de kooplieden een beroep doen op de interesse van het talrijke publiek.
Voor de tentjes van de kunstenaars is veel belangstelling, evenals die van verkopers van moderne tijsschriften en grammofoonplaten.
Bij de zeven stands van politieke partijen en werelshervormers wordt fel gediscussieerd.
Baardige jongemannen en fraai uitgedoste jongedames slenteren barrevoets door het marktgewoel, eten druiven uit een plastic zak en luisteren glimlachend naar de Gospel Voice van het Leger Des Heils. Kinderen en volwassenen vermaakten zich kostelijk bij de tuutkar, waar zij naar hartelust konden boetseren en schilderen. Tegen acht uur 's avonds was alles leeggekocht, zowel de politieke informatie van CHU, ARP, PvdA, CPN, PSP en D66, als de te koop aangeboden condooms. Het plein lag enkelhoog bezaaid met lege verpakkingen, folders en plastic - omwonenden vonden er zondagochtend geen spoor van terug.
Alles werd in de nacht opgeruimd.
Jongelui zijn druk bezig met het inpakken van bomen, gadegeslagen door verbaasde buurtbewoners.

Bij de ingang naar de tenten moet iedereen zijn toegangsbewijs laten zien.
Het document wordt voorzien van een stempel, evenals de hand of pols van de bezoeker.
Je mag zelf uitzoeken waar de stempel komt te staan.
Een meisje wil er één in haar decolleté.
Ze is er zo trots op, dat ze de hele dag de bovenste knoopjes van haar blouse open laat staan.

In Tent 1 heeft net Les Baroquesgespeeld.
Iedereen loopt nu naar de tweede tent, waar Set Money zal optreden.
Deze jongens zijn te laat en het publiek moet drie kwartier wachten voordat ze beginnen.
Een opnameploeg van de TV krijgt de zenuwen, want op deze manier loopt het hele schema in de soep.
Datgene wat Set Money dan tenslotte laat horen is wel hard, maar behoord niet tot het betere werk.

Daarvoor moeten we wachten op Groep 1850 uit Den Haag.
De leden van deze groep brengen een fascinerend programma, dat twee uur duurt.
De tweeduizend bezoekers van tent luisteren gespannen naar de opwindende klanken.
De gitarist raakt zo opgewonden dat hij dit wil afreageren op één van de versterkers.

Met tuitende oren wordt het programma bestudeerd.

In hotel Nijk is een optreden van Wittheater en Dream met de ratten en pauwen.
Van de ratten en pauwen naar de picknickplaats.
Hier is het niet druk.
Dat komt doordat dit enigzins buiten de route valt.
Macro-biotiek-specialist Mike Lorsch uit Amsterdam heeft om zeven uur al zijn macro-biotische maaltijden verkocht.
Voor deze maaltijden gebruikt hij uitsluitend graansoorten die niet chemisch behandeld zijn of geteeld op kunstmest.

Op de picknickplaats aan de Doornweg sloegen de 35 gitaristen van het Utrechter Folkcenter hun eerste accoorden aan.

The Outsiders

Het wachten is op de premiere van de Maagdenhuisfilm.
Deze rolprent zou al een keer of drie elders in het land in premiere gaan, maar om allerlei redenen is dat steeds weer uitgesteld.
Vandaag gaat het ook weer niet door.
Om opheldering gevraagd zegt Eddy Determeyer dat de kopie, die in Eerbeek zou worden vertoond, nog niet helemaal klaar is.

Om acht uur betreden The Zipps het podium in tent 1, kort na het optreden van The Outsiders. Het effect van de muziek wordt versterkt door een perfect uitgevoerde lichtshow, die met geen pen is te beschrijven.
Grillig gevormde kleurenprojecties en razendsnel aan- en uitflitsende schijnwerpers maken van het optreden van The Zipps een fascinerend gebeuren.
Tijdens de show voeren Johnny The Selfkicker Jules Deelder en Peter Schilperoort hun "Pop & Poetry" acts op.
Johnny was weer aardig op dreef.

In een bloedhete en tjokvolle zaal in hotel Nijk geniet een voornamelijk jeugdig publiek van het bewegingstheater Bewt en van de freejazz van Han Bennink, zo te horen de drummer der drummers, die voortdurend zijn hoofd afwent, van zijn eigen lawaai.
Misja Mengelberg, als vanouds kromgebogen over zijn piano, en de onverwachte gast: de Amerikaanse trompettist Don Cherry, vrolijke uitdrukking op zijn gezicht, vrolijke invallen op zijn blaasinstrument.

Om middennacht vertrekt iedereen naar de twee tenten waar tot zondagochtend 10 uur een non-stop popshow wordtgehouden.
Op het terrein om de tenten hebben tallozen bivak gemaakt.
Rond de tenten hangen dampen van wierook, hasj en marihuana.
Er wordt stevig gerookt en niemand stoort zich daaraan.
Honderden liggen in en buiten de tenten te slapen.
Binnen is het warmer, maar buiten stinkt het niet.
Van de keiharde muziek schijnen de slapers geen last te hebben.

Groep 1850

De liefhebbers van Rob Hoeke verzamelen zich in tent 1.
Rob komt niet.
In zijn plaats speelt Blue Planet.
Het programma is nog lang niet afgelopen.
Er zijn nog optredens van The Motions, Brainbox, Maddox, Moan Nightmare, The Swinging Soul Machine, Shocking Blue en The Bintangs.

Het begint alweer licht te worden.
Veel bezoekers die met de auto zijn gekomen gaan weer weg.
De hoogtepunten van het programma zijn voorbij,
Langzamerhand komt het eide van de marathonshow in zicht.
"Eindelijk", zeggen alle mensen die bij de organisatie betrokken waren.
Dan is het 10 uur, in tent 1 versterven de laatste accoorden van moan Nightmare.
In slaapzakken gewikkeld vertrekken degenen die het tot het einde hebben volgehouden.
De mensen van de opruimploeg vullen de eerste containers met afval.

Terugkijkend was het een ontspannend genieten van serieuze en minder serieuze culturele manifestaties, van prachtig nazomerweer en van elkaars gezelschap.

Zij kregen die vrijheid ook, dankzij de organisatoren en dankzij de Eerbekenaren, die evenals de meestal bont uitgedoste gastenterugzien op een bijzonder geslaagd weekend.
Van de politionele voorzorgs- en bewakingsmaatregelen heeft niemand iets gemerkt.
De negen man sterke hondenbrigade heeft in de bosjes achter de tenten niets anders gedaan dan de honden uitlaten.
Voor de organisatoren is het een verademing geweest.
Men was erg enthousiast.
Er deden zich geen problemen voor, alles verliep even vredig als voortreffelijk, kortom: "Free Village" Eerbeek was een dorp, vrij van zorgen.

Volgend jaar weer?
Coördinator Eddy Determeier:
"Ach nee, zoiets kun je maar één keer doen".